Clean label producten in opmars: de gevolgen voor producenten

Gezondheid en vitaliteit worden steeds belangrijkere thema’s in de Nederlandse samenleving. Consumenten willen gezonder en verantwoorder eten. In eerste instantie betekent dat minder suikers, vetten en zout maar onderzoek van onder meer Wageningen University & Research laat zien dat consumenten ‘gezond’ ook steeds vaker associëren met het minimaliseren van kunstmatige voedselbewerking. Wat betekent dit voor producenten?

“Conserveringsmiddelen worden hoofdzakelijk toegevoegd als een ‘lapmiddel’ voor volume, smaak en houdbaarheid”, legt Barry de Hond – projectengineer bij Synergo uit. Het lastige is dat juist op dat vlak consumenten vaak geen concessies willen doen. Het kan dan een flinke uitdaging zijn om natuurlijke vervangers te vinden. Maar dat niet alleen. “Wil een producent overstappen op het produceren van clean label producten, zal dat consequenties hebben voor de gehele productielijn”.

Conserveringsmiddelen soms overbodig

Er zijn gevallen waarbij het gebruik van conserveringsmiddelen zelfs volledig onnodig is. “We treffen situaties waarbij conserveringsmiddelen worden toegevoegd aan het product omdat de productielijn niet optimaal hygiënisch is. Een voorbeeld hiervan zijn lange stukken in de productielijn t.b.v. transport die niet nodig zijn. Voedsel blijft dan hangen, wat een goede bodem is voor de groei van bacteriën. En dat verkort de houdbaarheid van een product enorm. Met enkele optimalisaties in de productielijn is het mogelijk om het gebruik van conserveringsmiddelen een stuk te verminderen of voorkomen”.

Houdbaarheidsdilemma

Een eenvoudig vraagstuk is het niet, stelt Barry. “Hoe je het ook wendt of keert: het terugdringen van conserveringsmiddelen verlaagt de houdbaarheidsdatum van een product. Neem mayonaise. Dit product kun je volledig natuurlijk produceren zonder volume en smaak geweld aan te doen. Echter is mayonaise dan maar een week houdbaar (mits continu koel gehouden). Daar komt bij dat in de supermarkt mayonaise alleen per grote hoeveelheden te koop is. Je gaat natuurlijk niet een pot mayonaise na 1 keer gebruiken weggooien. Kleine porties zijn nauwelijks of niet te koop, want kleine porties produceren is niet rendabel omdat consumenten niet veel méér willen betalen voor eenzelfde product. Aan de andere kant: ga je die grote porties minder lang houdbaar maken, werk je enorme voedselverspilling in de hand. Dit is dus een dilemma dat niet zomaar opgelost is.”

Optimale logistieke flow

Ondanks de kritische kanttekeningen en de moeilijkheidsgraad van dit dilemma ziet Barry toch steeds meer positieve ontwikkelingen onder producenten. “We merken dat we steeds vaker benaderd worden door startende producenten die alleen clean label producten willen produceren, of bestaande producenten die een nieuwe lijn in gebruik gaan nemen voor clean label producten. In eigenlijk alle gevallen speelt de volledige logistieke flow een belangrijke rol: van inkoop grondstoffen tot distributie. Alles moet zo efficiënt mogelijk verlopen. Neem verse frietjes. Op het moment dat deze geschild en gesneden worden zijn ze maar een paar dagen (hooguit) goed. Dat houdt in dat een lijn bijvoorbeeld ’s nachts moet draaien zodat de versproducten diezelfde ochtend nog in de schappen liggen. Er is dan weinig tot geen ruimte voor tijdsverspilling.

Of de schappen ooit overwegend vol liggen met clean label producten zal ook afhangen van het koopgedrag van de consument, betoogt Barry. “Voor veel productsoorten zal dit betekenen dat er kleinere porties geproduceerd moeten worden omdat de houdbaarheidsdatum dan veel korter is. De capaciteit van een productielijn gaat daardoor omlaag, waardoor producten duurder zullen worden. Daarnaast speelt ook productsamenstelling een rol. Ga je huidige conserveringsmiddelen vervangen door natuurlijke grondstoffen, betekent dat wederom een prijsverhoging. Wanneer consumenten bereid zijn meer te betalen voor clean label producten zullen steeds meer producenten gedwongen worden clean label producten te produceren.” De experts bij Synergo denken graag met hun klanten mee om duurzamer te produceren.